Topik 6: Pengurusan Bilik Darjah

TOPIK 6: PENGURUSAN BILIK DARJAH

PENDAHULUAN 

Bilik darjah ialah tempat berlangsungnya proses pengajaran danpembelajaran, maka bilik darjah boleh didefinisikan atau pun diterjemahkan sebagaimana-mana tempat yang berlakunya proses memberi dan menerima maklumat danilmu pengetahuan. Konsep bilik darjah sentiasa mengalami perkembangan dan perubahan dari semasa ke semasa mengikut zaman dan masa serta perkembangan sistem pendidikan dalam tempoh masa tertentu. Apabila kita kembali menyingkap sejarah silam perkembangan sistem pendidikan negara, pada zaman dahulu terdapat lima hingga tujuh orang pelajar berada di bawah sebatang pokok besar dan mendengar ajaran dari seorang mahaguru dan ini pada dasarnya sudahpun dianggap sebagai bilik darjah kerana di situ berlakunya proses pengajaran dan pembelajaran begitu juga sebelum kedatangan British, surau atau pondok dijadikan sebagai tempat kanak-kanak melayu mengaji ayat-ayat al-quran daripada imam. Situasi ini juga boleh dianggap sebagai bilik darjah. Justeru, tidak kira di mana sekalipun asalkan berlakunya atau berlangsungnya proses memberi dan menerima maklumat dan ilmu pengetahuan ia boleh disifatkan dan dikategorikan sebagai bilik darjah sekalipun ia berlaku di sebuah padang pasir yang luas sebagaimana dinegara-negara luar seperti Iraq dan Afghanistan.

Bilik darjah merupakan satu organisasi yang sangat mudah yang terdiridaripada guru dan sekumpulan pelajar dalam lingkungan umur yang sama danmempunyai matlamat dan harapan yang sama. Pada hari ini bilik darjah merupakansatu unit sosial dalam sebuah organisasi sekolah dan telah menjadi semakinkompleks. Kebanyakannya melibatkan beberapa orang tertentu seperti pengetua, ibubapa dan pengurusan sekolah yang berperanan memberi sokongan selain daribentuk pengajian seperti menetapkan matlamat, memperuntukkan sumber danmengarah tujuan. Manakala pengurusan bilik darjah pula merujuk kepada set tingkah laku guruyang meliputi pelbagai aspek di mana guru akan membentuk dan mengekalkankondisi pembelajaran seperti diharapkan. Lemlech (1988), mengibaratkanpengurusan bilik darjah sebagai okestra dalam kehidupan di bilik darjah yangmemerlukan pembentukan kurikulum, penyelenggaraan prosedur dan sumberpengajaran. Beliau juga menekankan tentang pentingnya penyusunan suasana bilikdarjah bagi memaksimakan keberkesanan, pemantauan perkembangan pelajar sertatanggungjawab guru dalam memikirkan terlebih dahulu masalah-masalah yangmungkin akan timbul.

Menurut Levin dan Nolan (2004), lebih mudah bagi kita untukmembezakan antara dimensi arahan dan pengurusan dalam pengajaran dan membezakan tumpuan kepada pentingnya aspek keberkesanan dalam pengurusan bilik darjah itu sendiri. Menurut kedua-dua pakar ini, mereka berpendapat bahawa kedua-dua aspek arahan dan pengurusan merupakan proses yang mempunyai tujuan di mana tindakan dan sikap guru itu bertindak untuk memudahkan objektif yang ingin dicapai oleh guru itu sendiri dalam pengajaran dan pembelajaran

ISI PENTING 

Faktor-faktor yang boleh mempengaruhi corak dan suasana interaksi di dalam bilikdarjah pada lazimnya boleh diklasifikasikan kepada tiga kategori iaitu faktor fizikal, faktor kemanusiaan yang boleh di lihat dari segi faktor sosial dan emosi, dan faktor teknikal. (Mak Soon Sang, 2008). Faktor fizikal merangkumi segala bentuk kemudahan dan peralatan yangterdapat di sekolah. Bilik darjah yang kondusif mestilah mempunyai peralatan asas iaitu papan hitam, papan kenyataaan, dan ruang yang selesa, meja dan kerusi untuk guru dan murid, almari, yang di hiasi dengan penyediaan bahan-bahan bacaan, dan bahan bantuan mengajar serta peralatan sokongan serta dihiasi dengan keceriaandan kebersihan. Susunan meja dan kerusi dalam bilik darjah sebaik-baiknya memberi kemudahan kepada murid-murid mengadakan aktiviti pembelajaran berpusatkan murid dan aktiviti berkumpulan. Murid mudah berintraksi sesama mereka dan mudah berintraksi dengan guru.

Bilik darjah yang berukuran 7 meter x 9meter boleh memuatkan 40 orang murid. Cahaya yang mencukupi dan pintu dantingkap yang terbuka yang membolehkan pengedaran udara yang secukupnya.Papan kenyataan yang dilengkapi dengan jadual waktu, jadual bertugas, cartaorganisasi, pelan keselamatan, sudut mata pelajaran, sudut bacaan atau rujukan,kata-kata motivasi, termasuk kemudahan penggunaan laman web, komputer dan CDdan LCD sehingga melahirkan pembudayaan bilik darjah yang kondusif. Hasilnyaterjelma suasana yang harmonis, ceria, dan semangat kepada murid dan guru untukberada lebih lama kerana terasa seolah-olah berada dalam sebuah rumah sendiri, wujudnya perasaan saling berkerjasama dan kekitaan dan semangat berdikari, iaitu bersama berusaha memajukan diri dan kumpulan secara kolektif. Faktor sosial merujuk kepada perhubungan dan corak interaksi di antara murid dengan murid, khasnya di dalam bilik darjah. Murid-murid dalam sesebuah bilik darjah biasanya terdiri daripada latar belakang dan sifat yang berbeza-beza. Terdapat juga murid yang mempunyai sifat pendiam atau pemalu tidak suka bergaul dengan dengan murid yang lain. Oleh itu guru perlulah bijak merangsang danmenggalakkan perkembangan sosial murid-muridnya dengan menunjukkan sikapyang adil semasa melaksanakan peraturan kelas (Mok Soon Sang, 2008).

Dalam pendekatan memusatkan bahan, interaksi akan berlaku di antara guru kepada muridyang di kenali sebagai komunikasi sehala, interaksi guru dengan murid yang dikenali sebagai komunikasi dua hala, serta interaksi guru dengan murid, murid dengan guru, dan murid dengan murid, yang di kenali sebagai komunikasi pelbagai hala. Selain itu faktor sosial juga dapat dilihat melalui prosedur semasa menjalankanaktiviti dalam bilik darjah dimana guru perlu menetapkan perkara atau rutin pergerakkan yang murid boleh atau tidak boleh lakukan dengan sistematik, seperti; Cara murid memasuki kelas dan keluar kelas contohnya keluar ke tandas. Cara murid bergerak untuk melakukan tugasan dalam aktiviti berkumpulan contohnyamesti berada dalam kumpulan masing-masing dan tidak merayau-rayau dalam kelas. Cara murid untuk mendapatkan bahan-bahan pembelajaran contohnya mendapatkan pensil warna dan lembaran kertas kerja dari guru. Faktor emosi pula merujuk kepada perasaan murid-murid terhadap guru mereka. Suasana emosi ini akan menimulkan jenis-jenis tingkah laku murid yang di tentukanoleh sifat guru dan gaya mengajarnya. Mengikut kajian, suasana emosi bilik darjahyang kondusif biasanya di timbulkan oleh guru yang mempunyai sifat-sifat sepertipenyayang, bertimbang rasa, peramah dan lucu, serta menjalankan tugas dengan bertanggungjawab dan adil, mengamalkan sikap demokrasi dan tidak memilih kasih (Mok Soon Sang, 2008). Faktor emosi juga dapat di lihat melalui kepimpinan guru dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Antara jenis kepimpinan guru ialah; Gaya Kepimpinan autokratik iaitu mengawal murid melalui ganjaran dan hukumansehingga mengwujudkan suasana yang tertekan dan tidak menarik serta tidak kondusif. Gaya Kepimpinan

Demokratik iaitu berkongsi tanggungjawab denganmurid dengan memberikan galakan bukannya dengan desakan bagi menghasilkanaktiviti pengajaran dan pembelajaran yang lebih menarik dan menyeronokan. Gayakepimpinan Laissez-Faire iaitu kebebasan sepenuhnya dalam apa jua aktivitipembelajaran sehingga menjadikan bilik darjah tidak terurus, kucar kucir, danperhubungan antara guru dan murid menjadi tidak akrab dan mesra.. Selain itu guru juga perlu peka dengan tugasan yang di berikan kepada murid berorientasikankepada peningkatan interaksi dan pertumbuhan kognitif di kalangan murid-murid (DrRagbir Kaur, 2008). Dengan kata lain tugasan yang di berikan kepada murid-muriddapat mewujudkan iklim yang kondusif serta membantu dalam penyediaan bahandan alatan, tugasan-tugasan yang diberikan kepada setiap murid pada awal tahun lagi dapat membantu mengembangkan budaya bertanggungjawab, berkerjasama serta hubungan yang baik antara mereka dan juga hubungan antara guru dengan murid, dan peranan guru sebagai pembantu penyelesaian masalah yang dihadapioleh murid-murid . (Haji Samsudin bin Md Noor ).Faktor terakhir ialah faktor teknikal yang merujuk teknik-teknik yangdigunakan untuk merangsang semangat dan kesediaan belajar. Faktor inimerangkumi aspek kemahiran guru, kecekapan penggunaan alat bantu mengajar mengikut peruntukan masa serta aktiviti-aktiviti yang boleh merangsang aktivitipembelajaran seperti pertandingan perbahasan, deklamasi sajak, kuiz, drama dansebagainya. Aktiviti-aktiviti ini dapat merangsang semangat belajar murid agarmereka berusaha dengan lebih giat lagi (Mok Soon Sang, 2008). Di samping itupersediaan guru merangkum pelbagai alatan dan bahan untuk kegunaan guru danmurid merupakan sebahagian daripada pengurusan bilik darjah dinamik. Adakalanya murid tidak memberi perhatian atau berkelakuan di luar daripada nilai-nilaimurni yang hendak digarap boleh dilihat berpunca daripada tidak terdapatkesinambungan dalam pelajaran disebabkan persediaan guru dari aspek bahan, peralatan, pengetahuan dan kemahiran yang kurang mantap (Haji Samsudin Bin Md Noor).

Walau bagaimanapun kehebatan pengajaran guru bergantung kepadakejelasan suara, gaya pengajaran yang menarik, flesibiliti iaitu tidak sehinggamembosankan, inovasi, kreatif, pendekatan yang sentiasa digunakan untukmembaiki kelemahan murid, penglibatan murid dalam aktiviti kelas, dan pengurusanmasa yang berkesan. (Haji Samsudin bin Md Noor).